Spis treści
Każdy klient, zlecając przekład, liczy, że otrzyma dobre tłumaczenie. O tym, czy rzeczywiście tak będzie, zadecyduje szereg czynników, w tym oczywiście warsztat tłumacza. Warto sobie jednak najpierw wyjaśnić, czym tak naprawdę jest dobre tłumaczenie i o czym należy pamiętać, aby je wykonać. Co ciekawe, działania ku temu zmierzające może podjąć nie tylko tłumacz. Czasem dobre tłumaczenie zależy w pewnym stopniu również od klienta. Jak to się dzieje?
Jak wykonać dobre tłumaczenie?
Nie będziemy rozwodzić się nad tym, że dobre tłumaczenie musi być poprawne pod względem językowym i terminologicznym. Jasnym jest, że tłumacz też człowiek i jakaś literówka może się zdarzyć. Wychwyci ją zwykle sprawdzenie, korekta lub weryfikacja tłumaczenia. Jednakże powtarzające się błędy to coś, czego w dobrym tłumaczeniu być nie może. Tak samo jak nieścisłości terminologicznych czy złej interpretacji danego terminu – a w następstwie, niepoprawnego tłumaczenia. To dla nas oczywiste i takich standardów trzymamy się w naszym biurze.
Tłumaczenie pozbawione powyższych błędów i tylko tym się cechujące nazwalibyśmy poprawnym. Aby wykonać tłumaczenie dobre, naprawdę dobre, potrzeba wielu czynników. Jednym z nich jest oczywiście doskonały warsztat tłumacza, zaopatrzony w liczne strategie i metody tłumaczenia oraz rozległą wiedzę. Do tego przejdziemy jednak później. Teraz zajmijmy się inną fundamentalną kwestią. To, czy tłumaczenie jest dobre, często zależy od kontekstu, w którym je wykorzystamy.
Choć brzmi to nieco dziwnie, tak właśnie jest. W zależności od tego, do kogo adresujemy tłumaczenie, w jakiej sytuacji chcemy go użyć, zupełnie inne czynniki zadecydują o tym, że tłumaczenie będzie dobre. Tutaj właśnie, jak wspomnieliśmy wcześniej, kluczową rolę odgrywa klient. Jeśli klient dokładnie opisze tłumaczowi, w jakim celu potrzebuje tłumaczenia, kto będzie jego odbiorcą itp., ma większe szanse na otrzymanie świetnego tłumaczenia.
Dobre tłumaczenie – wierne czy naturalne?
Od wspomnianego wyżej kontekstu zależeć też będzie, czy dobre tłumaczenie to takie, które jest wierne, czy takie, które jest naturalne. Te dwie cechy tłumaczenia wydają się stać do siebie w przeciwwadze. Sam Wolter kiedyś powiedział, że „tłumaczenia są jak kobiety – wierne nie są piękne, piękne nie są wierne”. Choć nie szlibyśmy tak daleko – w końcu możliwe jest umiarkowane osiągnięcie obydwu – zgodzimy się, że zawsze tłumacz wybiera, na którą opcję położy nacisk.
Dobre tłumaczenie to naturalne tłumaczenie?
Są sytuacje, w których dobre tłumaczenie to zdecydowanie to, które jest naturalne. Tę naturalność osiąga się często właśnie dzięki odejściu od stuprocentowej wierności. Używa się struktur mocno odbiegających od oryginału, ale naturalnie brzmiących w języku docelowym. Terminy i zjawiska bliskie odbiorcom oryginału zastępuje się tymi znajomymi dla odbiorców tłumaczenia. Celem jest ukrycie faktu, że tekst jest tłumaczeniem.
Do takiego stanu rzeczy powinno się dążyć w kilku rodzajach przekładów. Na myśl przychodzą np. tłumaczenia marketingowe, gdzie często stosowana jest nawet lokalizacja językowa. Naturalność jest jednak najbardziej pożądana w tłumaczeniach audiowizualnych i, oczywiście, literackich. W tym kontekście dobre tłumaczenie wspaniale zdefiniował Gogol, mówiąc, że „tłumaczenie powinno przypominać szybę, całkowicie przezroczystą, tak aby czytelnik nie zauważał jej istnienia”.
Tłumaczenia specjalistyczne – przede wszystkim wierne
Co jasne, są również tłumaczenia, które nacisk kładą na wierność. Do tego grona zdecydowanie zaliczają się tłumaczenia specjalistyczne. W nich każdy szczegół jest istotny i należy go przekazać, niezależnie od tego, czy będzie on dla czytelnika tłumaczenia brzmiał znajomo. Przykładowo, w tłumaczeniu specjalistycznym, zamiast szukać terminu czy zjawiska bliskiego odbiorcy, zostawia się raczej termin oryginalny i opatruje go stosownym opisem.
Warsztat tłumacza niezbędny dla dobrego tłumaczenia
Wszystkie powyższe wiadomości znane są dobrym tłumaczom. Ci są oczywiście wyposażeni w nienaganny warsztat tłumacza, w którym zawiera się wszystko, co potrzebne. A co jest potrzebne? Po pierwsze, doskonała znajomość obydwu języków. Po drugie, terminologia danej dziedziny poparta solidną wiedzą z jej obszaru. Wreszcie po trzecie, znajomość strategii i metod tłumaczenia i umiejętność ich doboru w zależności od tego, czy nacisk powinien być położony na naturalność, czy na wierność.
Warsztat tłumacza w zależności od typu tekstu
O co chodzi w ostatnim punkcie? Dlaczego warsztat tłumacza powinien zawierać różne strategie i metody i używać ich w zależności od typu tekstu? To proste. Chodzi o to, by tłumacz wiedział, co zrobić, by przekład brzmiał naturalnie, a co, by był wierny. Jeśli chodzi o strategie, dwie podstawowe odnoszą się właśnie do tego. Domestykacja zapewnia tłumaczenie naturalne, egzotyzacja – wierne.
Jeśli zaś chodzi o metody, jest ich dużo więcej. Zapożyczenie czy ekwiwalent kulturowy (zdefiniowany przez Petera Newmarka) zapewnią nam wierność. Adaptacja czy parafraza z kolei pozwolą zdobyć naturalność. Dobry tłumacz ma w swoim arsenale wiele takich metod i stosuje je w zależności od tego, jaki cel chce osiągnąć.
Dobre tłumaczenie – co to oznacza?
Jak widać, nie ma jednej definicji określającej to, czym jest dobre tłumaczenie. Jasne, dobre tłumaczenie pozbawione jest błędów i nieścisłości terminologicznych. Jest jednak również dostosowane do danego odbiorcy i sytuacji. W zależności od tego, jest bardziej naturalne lub bardziej wierne. Do stworzenia takiego tłumaczenia potrzebny jest dobry autor, zaopatrzony w nienaganny warsztat tłumacza.
