Spis treści
W związku z trwającą obecnie wojną w Ukrainie i udzielaniem pomocy uchodźcom, dużo częściej mamy do czynienia z językiem ukraińskim. Być może niektórych z nas, szczególnie choć trochę osłuchanych z rosyjskim, nachodzi refleksja czym się różni ukraiński od rosyjskiego. Wielu Polaków uczyło się rosyjskiego w szkole i ci niewątpliwie zauważą, że różnice są. Jak duże? Co dzieli, a co łączy język ukraiński i język rosyjski? Postaramy się odpowiedzieć na te pytania.
Historia języka ukraińskiego i rosyjskiego
Aby taka odpowiedź była pełna, niezbędna jest skrócona historia języka ukraińskiego i rosyjskiego. Zacznijmy od tego, że oba języki określane są mianem języków wschodniosłowiańskich. Za taką klasyfikacją przemawia ten sam, odmienny od naszego, alfabet – cyrylica. Co ciekawe, językoznawcy spierają się jednak, czy takie przyporządkowanie jest słuszne. Choć oba te języki początkowo były tylko dialektami języka prasłowiańskiego, dość szybko zaczęły dążyć w przeciwnych kierunkach.
Język ukraiński i język rosyjski – wpływy
Język ukraiński, powstały na Rusi Kijowskiej, w dużej mierze zachował elementy języka prasłowiańskiego. Z kolei język rosyjski dużo więcej czerpał z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Z tego faktu wynika wiele różnic leksykalnych. Kolejne powstały w późniejszym okresie, kiedy Ukraina znajdowała się pod wpływem języka polskiego. Jak wiadomo, historia Polski i Ukrainy nierozerwalnie się splata, splotły się więc również nasze języki.
W tym samym czasie Rosja, głównie za sprawą polityki Piotra Wielkiego, pozostawała pod wpływem języków zachodnioeuropejskich. Słownictwo specjalistyczne, związane z rozwojem technologii i kultury, język rosyjski zapożyczał więc z Francji, Niemiec i Holandii.
Przypieczętowaniem tych różnic był rozwój języków literackich, zarówno rosyjskiego, jak i ukraińskiego. Literacki język rosyjski oparł się przede wszystkim na dziełach Aleksandra Puszkina, który ugruntował w nim duży udział staro-cerkiewno-słowiańskiego. Literacki język ukraiński opierał się za to na ukraińskim języku potocznym, stworzonym na podstawie języka prasłowiańskiego.
Jak widać, historia języka ukraińskiego i rosyjskiego pozwala już wyciągać pewne wnioski na temat tego, czym się różni ukraiński od rosyjskiego. Wiemy już przecież, dlaczego się różnią. Teraz dowiedzmy się dokładnie, w czym ta różnica tkwi.
Język ukraiński i język rosyjski – czy są podobne?
Skoro rozwijały się w tak różnych kierunkach, czy język ukraiński i język rosyjski w ogóle są podobne? W artykułach na ten temat bardzo często cytuje się badanie, według którego nie są to najbliższe sobie języki. Najbliższy ukraińskiemu jest białoruski, czeski, słowacki i… polski. Język ukraiński jest, według tego badania, dwa razy bardziej podobny do polskiego niż do rosyjskiego. Nie da się jednak ukryć, że podobieństwa między ukraińskim i rosyjskim istnieją i są dość mocno zauważalne.
Język ukraiński i język rosyjski – cechy wspólne
Język ukraiński i język rosyjski mają kilka niewątpliwych cech wspólnych. Najbardziej widoczną jest prawie ten sam alfabet – cyrylica. Ten pozwala odróżnić rosyjski, ukraiński i białoruski od innych języków słowiańskich, posługujących się alfabetem łacińskim. Duże podobieństwo tkwi w gramatyce obydwu języków. Struktury gramatyczne, poza kilkoma wyjątkami, są właściwie identyczne. Podobna, choć nie taka sama, jest również wymowa.
Czym się różni ukraiński od rosyjskiego – alfabet i wymowa
Wspomnieliśmy już o alfabecie i wymowie. Choć są do siebie podobne, w niektórych przypadkach są tym, czym się różni ukraiński od rosyjskiego. Jeśli chodzi o alfabet, język ukraiński ma cztery znaki, których nie ma język rosyjski, i vice versa. Porównując te dwa, tylko w języku ukraińskim spotkamy litery „Ґґ, Єє, Іі, Її”, za to tylko w rosyjskim – „Ёё, Ъъ, Ыы, Ээ”.
Jeśli chodzi o to, czym się różni ukraiński od rosyjskiego w zakresie wymowy, jest parę znaczących różnic. Bardzo wyraźnie można rozróżnić użytkowników tych dwóch języków, kiedy wymawiają dźwięk Г oraz Ч. W rosyjskim jest to kolejno [g] oraz [cz’] (apostrof oznacza dźwięk zmiękczony). W ukraińskim jest to kolejno gardłowe [h] oraz twarde [cz]. Przykładów jest więcej. Kolejny? Nieakcentowane o w języku rosyjskim wymawiane jest jako [a], w ukraińskim nadal jako [o].
Czym się różni ukraiński od rosyjskiego w zakresie słownictwa
Wspominaliśmy już, że historia powstania obydwu języków sprawiła, że spora rozbieżność tkwi w leksyce. Czym się różni ukraiński od rosyjskiego w zakresie słownictwa? Przykładów jest wiele i są to słowa dość podstawowe, jak chociażby „dziękuję”. Po ukraińsku – дякую [diakuju], po rosyjsku – спасибо [spasiba].
W tym kontekście ciekawe są również nazwy miesięcy. Nauczenie się miesięcy po ukraińsku dla Polaka nie będzie trudne – inne są tylko trzy z nich. Wymowa nazw miesięcy po ukraińsku wygląda tak: siczeń, lutyj, berezeń, kwiteń, traweń, czerweń, lypeń, serpeń, wereseń, żołteń, lystopad, hrudeń. Rosyjski z kolei nie będzie wyzwaniem, jeśli znamy angielski. Wymowa wygląda następująco: janwar, fiewral, mart, apriel, mai, ijuń, ijul, awgust, cientiabr, oktiabr, nojabr, diekabr.
Według badań rosyjski i ukraiński dzielą aż 62% leksyki. Warto jednak pamiętać, że najwięcej różnic jest właśnie w słowach codziennego użytku. Najnowsza leksyka, często zapożyczona, w dużej mierze wyglądać będzie tak samo. Jeśli jednak chodzi o życie codzienne, jak widać, ukraiński dużo bardziej przypomina polski niż rosyjski.
Język ukraiński i rosyjski a nasze biuro tłumaczeń
Jeśli chodzi o nasze biuro tłumaczeń, opisane wyżej różnice znamy doskonale. W naszej ofercie znajduje się zarówno język ukraiński, jak i język rosyjski. W zakresie obydwu języków realizujemy zarówno tłumaczenia przysięgłe, jak i zwykłe, pisemne i ustne, specjalistyczne i ogólne. W przypadku obu tych języków, przy tłumaczeniach przysięgłych konieczna jest transliteracja imion i nazwisk, o którą zawsze pytamy osoby odwiedzające nasze biuro tłumaczeń z dokumentami zapisanymi cyrylicą. Jeśli więc ktoś nie tylko zastanawia się, czym się różni ukraiński od rosyjskiego, ale również potrzebuje przekładu w zakresie któregoś z nich, trafił pod właściwy adres.
Czym się różni ukraiński od rosyjskiego – podsumowanie
Jak widać, język ukraiński i język rosyjski nie są tak bliskie, jak mogłoby się wydawać. Wyjaśniając, czym się różni ukraiński od rosyjskiego, wymienić można wiele aspektów – wymowa, leksyka, do pewnego stopnia również pisownia. Podobieństwa również są niezaprzeczalne i najbardziej widoczne w postaci alfabetu i struktur gramatycznych. Nie trzeba jednak chyba dodawać, że jako Polacy prędzej zrozumiemy się z Ukraińcem niż z Rosjaninem.
