Zapis samogłosek – język hebrajski 21.12.2018
Jak wspomniano w poprzednim artykule, język hebrajski to język, którego alfabet składa się tylko i wyłącznie ze spółgłosek. Jeśli chodzi o samogłoski, powszechnie mówi się, że nie są one zapisywane. Zagłębiając się w ten temat, dochodzimy do wniosku, że to nie do końca prawda, a jedynie uogólnienie. W zależności od rodzaju zapisu, samogłoski rzeczywiście mogą być nieoznaczone żadnym osobnym znakiem, ale zasygnalizowane w inny sposób, mogą być także oddane za pomocą symbolu umieszczonego przy spółgłosce. Warto przyjrzeć się tym zapisom, poznać ich historię oraz dowiedzieć się, kiedy są używane.
Zapis hebrajskiego bez i z samogłoskami
Jak wynika z tytułu, zapisy języka hebrajskiego podzielić można na dwa typy: te z samogłoskami i te ich pozbawione. Zapisem pierwotnym był zapis typu drugiego, to jest zapis, w którym samogłoski jako osobne symbole nie występują. Zapis ten nosi nazwę ktiv haser. Aby się nim posługiwać, należy dobrze znać język i samogłoski, które powinny występować w danych miejscach, odczytywać z kontekstu. W tej wersji alfabetu zapisana jest Tora. Zapis, który powstał chronologicznie jako drugi, nazywa się ktiw menukad i charakteryzuje się skomplikowanym systemem znaków diakrytycznych, których zadaniem jest oznaczenie samogłosek.
System ten nosi nazwę nikkud i został opracowany kilkaset lat po Chrystusie, a jego geneza związana jest ściśle z historią narodu żydowskiego. Gdy ten znalazł się w diasporze i powoli przestawał biegle posługiwać się językiem hebrajskim, zaczęto obawiać się, że niedługo Żydzi nie będą w stanie poprawnie odczytywać Biblii. Aby temu zapobiec, kopiści Tory, zwani teraz masoretami, wpadli na pomysł, by opracować pewien zbiór reguł, który pozwoliłby przekazywać tekst biblijny w niezmienionej formie z pokolenia na pokolenie. Zbiór ten określono słowem masora, które pochodzi najprawdopodobniej od masar, czyli „podawanie, przekazywanie”. Zbiór ten zakładał nie tylko oznaczanie samogłosek, ale także akcentów, oraz dopisywanie uwag na temat wymowy, rzadko występujących form lub ewentualnych błędów.
Warto jednak podkreślić, że w tekstach współczesnych nikkud wykorzystuje się stosunkowo rzadko – występuje on w słownikach, poezji, w tekstach dla dzieci lub początkujących adeptów języka hebrajskiego. Jest wykorzystywany także w księdze zwanej tikkun, w której obok siebie przedstawione są tekst Tory w ktiw haser oraz ten opatrzony systemem nikkud. Warto dodać, że użytkownicy języka hebrajskiego biegle potrafią czytać nikkud, jednak nie do końca znają wszystkie zasady nim rządzące. Dodatkowo, nikkud w wielu przypadkach nie oddaje już współczesnej wymowy. Z tego powodu, wprowadzono kolejny zapis z rodzaju bez samogłosek, a mianowicie ktiw male. Występują tam pewne znaki dla oznaczenia samogłosek, jednak są one znacznie uproszczone. Zasady ktiw male zostały uregulowane przez Akademię Języka Hebrajskiego. Obecnie w większości przypadków używany jest właśnie ktiw male – to ten zapis znaleźć można w książkach i gazetach, i to nim na co dzień posługują się użytkownicy hebrajskiego.
Tatuaże w języku hebrajskim
Bardzo popularne, również w Polsce, są tatuaże w języku hebrajskim. Jest to o tyle ciekawe, że w judaizmie tatuowanie jest zakazane. Jeśli jednak chcemy zrobić sobie taki tatuaż, zapewne zastanowimy się, który zapis wykorzystać. Teoretycznie poprawne będą wszystkie trzy. Należy jednak pamiętać, że ktiw haser to zapis archaiczny, rzadko używany. Warto więc wybrać między ktiw male, który jest językiem codziennym, a ktiw menukad, który w pełni oddaje wymowę danego słowa – wtedy, oczywiście dla osób znających hebrajski, jasne będzie, co dokładnie chcieliśmy wytatuować. Należy jednak pamiętać, że jeśli nie mówi się biegle językiem hebrajskim, przed wykonaniem tatuażu należy skonsultować się z tłumaczem. Za przetłumaczenie tekstu tatuażu nie zapłacimy wiele, a unikniemy błędnych, niekiedy śmiesznych, a niekiedy obraźliwych fraz, których przecież nie chcemy nosić na ciele przez całe życie.
Podsumowanie – samogłoski w języku hebrajskim
Podsumowując, warto przypomnieć, że samogłoski w języku hebrajskim jak najbardziej występują, czasem tylko nie są zapisywane. Całkowicie nie widać ich w zapisie ktiw haser, tradycyjnym zapisie hebrajskiego, w którym spisano Torę. W większości przypadków ukryte są też w zapisie ktiw male, czyli w zapisie współczesnym i wykorzystywanym w codziennym życiu. Całkowicie widoczne są za to w zapisie ktiw menukad, w którym używany jest nikkud – skomplikowany system znaków diakrytycznych, wymyślonych przez masoretów.
